Digibron.nl, Uitzien naar gemeenschappelijke verootmoediging (2024)

Kromhout oogt wat groezelig, maar aan godsdienst ontbreekt het er niet. Voor aan het straatje in het centrum van Dordrecht houdt Revival Centres Holland wekelijks bijeenkomsten.
Ietwat verderop is het Leger des Heils gevestigd. Halverwege Kromhout komt vereniging Calvijn samen.
Niet alleen op zondag, maar ook elke dinsdag- of woensdagavond.
Voor de deur staan enkele stemmig geklede mannen. Binnen heeft een handvol bezoekers al een plaats gezocht. De jonge organist op de orgelzolder breit naadloos psalm aan psalm. Tot twee kerkenraadsleden en de predikant van deze avond binnenkomen.
De sfeer is die van vijftig jaar geleden: een oase van rust in een dolgedraaide samenleving. Vanaf de kansel klinkt een onbewimpeld Evangelie uit de mond van een predikant van de Protestantse Kerk in Nederland, diep in het zwart. Gretig luisteren de 25 kerkgangers naar de verkondiging vanuit Ezechiël 47, over het levenbrengende water uit de nieuwe tempel. Nadat predikant en kerkbestuur zijn teruggekeerd naar de consistorie, klinkt als antwoord op de preek de melodie van een gezang. ‘Heer, ik hoor van rijke zegen, die Gij uitstort keer op keer’.

Catechese
Lerend ouderling B. (Bas) van den Boogaard (43), in het dagelijks leven groenteverkoper, is sinds 1998 voorganger van de gemeente. Hij wordt in zijn pastorale taken bijgestaan door broer J. (Jan) van den Boogaard (45) en zwager C. (Kees) van der Weijden (51).
Formeel is Calvijn nog steeds een vereniging met een bestuur. Sinds 11 september 2001 zijn de bestuursleden tevens ouderling-diaken. Ze werden in hun gecombineerde ambt bevestigd door de uit Calvijn afkomstige
ds. N. van der Want. „Sindsdien spreken we over de gemeente Calvijn.”
Een dag per week is Van den Boogaard vrijgesteld van zijn maatschappelijke arbeid. Die dag gebruikt hij voor het afleggen van pastorale bezoeken en de voorbereiding van de catechisaties. Zijn preken bereidt hij op zaterdag voor, nadat hij de winkel heeft gevuld. En in verloren uren doordeweeks. Hij preekt elke zondag twee keer, op de feestdagen en doordeweeks als een gastpredikant onverwachts verhinderd is.
De catechese is over meerdere schouders verdeeld. Van der Weijden heeft de jongste catechisanten, van acht tot dertien jaar, onder zijn hoede. Van den Boogaard de drie groepen erboven. De groep voor 18 jaar en ouder combineert hij met de belijdeniscatechisatie. Als methode gebruikt hij ‘Aan Zijn voeten’ van ds. R. van Kooten. „Daar ben je een aantal jaren mee bezig. Sommigen blijven ook daarna nog komen. Er zijn catechisanten van dertig jaar bij.”

Aderlating
In de hoogtijdagen van Calvijn, aan het begin van de 20e eeuw, trokken de samenkomsten meer dan zevenhonderd bezoekers. Nu zijn dat er krap zeventig, mede door de aderlating na het wegvallen van voorganger Edelman. „Die heeft een groot stempel op de vereniging gezet. Door zijn godsvreze, zijn sobere levenswandel en zijn ijver in het pastoraat was hij voor elke predikant een voorbeeld. Daardoor werd Calvijn een hechte gemeenschap.”
De keerzijde was dat alles zich concentreerde rond de persoon van Edelman. „Formeel bleef hij oefenaar, maar onder ons had hij bisschoppelijk gezag. Vergelijkbaar met de positie van Paauwe. Doordat elke vorm van correctie ontbrak, kregen zijn prediking en pastoraat eenzijdigheden waarop hij niet gemakkelijk aanspreekbaar was.”
Na Edelmans overlijden kwamen de gevolgen openbaar. Kerkelijk was de vereniging in een volledig isolement geraakt. Onder de leden heerste verschil van mening over de te volgen koers. „De een wilde wel predikanten uitnodigen, de ander absoluut niet. Het was een heel verdrietige periode. Meer dan de helft is vertrokken.”
Degenen die trouw aan Calvijn bleven, vroegen Van den Boogaard begrafenissen te gaan leiden. Al snel kwam het verzoek ook in de erediensten voor te gaan. „Dat sloot aan bij de nood van de gemeente, waar wij biddend mee bezig waren.” Hij volgde een cursus Hebreeuws en wat studie bij ds. Van der Want, die na zijn periode in Roemenië door een vrije gemeente in Schiedam werd beroepen.

Oordeel
Onder de nieuwe voorganger onderging Calvijn een klimaatsverandering. ‚eologisch weet Van den Boogaard zich sterk verbonden met Calvijn en de puriteinen. Kerkelijk zoekt hij de gemeenschap met allen die van harte achter het gereformeerde belijden staan. Op de Haamstedeconferentie behoort hij tot de vaste bezoekers, met de Dordtse predikanten onderhoudt hij hartelijke contacten. Vorig jaar nam hij deel aan een door de christelijke gereformeerde ds. J.M.J. Kieviet georganiseerde reis naar Israël. Die verzorgde dit jaar de afsluitingsavond voor de catechisanten van Calvijn.
De gastpredikanten zijn van hervormde komaf, waarbij Calvijn de keus niet laat bepalen door het schisma van 2004. Ondanks zijn oecumenische instelling kan Van den Boogaard nog niet bezien dat de gemeente zich zal aansluiten bij de Protestantse Kerk in Nederland of de Hersteld Hervormde Kerk.
„Dat heeft te maken met onze zienswijze op de kerk van Nederland. Wij liggen door verbondsbreuk onder het oordeel, van links tot rechts. We houden de kerkelijke ontwikkelingen wel nauwlettend in de gaten, biddend om waarachtig herstel. Dat heeft 2004 voor onze waarneming niet gebracht. Ik heb veel vrienden in de Hersteld Hervormde Kerk, maar ook daar dreigt de kerkelijke zelfgenoegzaamheid. Van der Want is inmiddels hersteld hervormd predikant, wij kunnen vooralsnog die stap niet maken. Onze verlegenheid komt overeen met die van Ezechiël toen hij een veld vol dorre doodsbeenderen zag, en werd gevraagd: ‘Zullen deze beenderen levend worden?’ Daarop was zijn antwoord: ‘Heere, Gij weet het.’
Afwijken is ons werk, het terechtbrengen is Gods werk. We herkennen ons in de prangende vraag ‘Wachter, wat is er van de nacht?’, met de daarop volgende constatering: ‘De morgenstond is gekomen, en het is nog nacht’.”

Preekoefeningen
De droeve verdeeldheid en de kerkelijke hoogmoed maken de voorganger van Calvijn niet tot een somber man.
„De preek van vanavond was me uit het hart gegrepen. Als je op de omstandigheden let, verlies je alle moed. Maar wij geloven vast dat de Geest der genade en der gebeden, die aan Israël is toegezegd, ook de ingeënte takken kan vernieuwen. Die onmisbare spade regen is door God genadig beloofd. Tekenen van herstel zijn voor ons niet de vorming van nieuwe kerkverbanden, maar gemeenschappelijke verootmoediging door de werking van de Heilige Geest. Daarom zoek ik bewust het contact met predikanten uit verschillende kerken. Te beginnen in Dordrecht. Ik ervaar hen niet als concurrent. In tegendeel, het zijn mijn broeders en het is mijn hartelijk verlangen dat we mogen buigen voor de Heere.”
Met predikanten die hij via de Haamstedeconferentie leerde kennen, vormde hij een kring die regelmatig samenkomt voor preekoefeningen. „Onderling noemen we het prophesyings. Gewoon in de huiskamer, met de vrouwen erbij. Als je aan de beurt bent, hou je een korte preek die op alle mogelijke punten wordt beoordeeld. De inhoud, de opzet, je voordracht... Uíterst leerzaam!”
De overige twee kerkenraadsleden van Calvijn steunen Van den Boogaard in zijn ontwikkeling. „Een verschil is wel dat ik al wat ouder ben en niet al die contacten heb”, erkent Van der Weijden. „Je komt dan minder snel uit het isolement waarin we jaren hebben verkeerd.”

Zoeken
Inhoudelijk ging Van den Boogaard vooral over het verbond anders denken. „Voor Edelman vielen de cirkel van de uitverkiezing en die van het verbond samen, zoals bij de meeste voorgangers uit de rechterflank van de gereformeerde gezindte. Daardoor staan ze met één been in het baptisme, terwijl ze toch de kinderdoop willen handhaven. Dat wringt. Het niet verstaan van de doop hoort bij het oordeel dat over de kerk ligt. ‘Mijn volk gaat verloren omdat het geen kennis heeft’.
‘Leer het volk z’n doop verstaan, en de natie is gered’, zei Wormser, en dat is zo. Dat ben ik meer en meer gaan zien door het bestuderen van de profeten. Nadat ik in de middagdiensten de Heidelbergse Catechismus, de Dordtse Leerregels en de Nederlandse Geloofsbelijdenis had behandeld, heb ik een keer heel Daniël en Hosea bepreekt. Moeilijke boeken, maar enorm leerzaam. Ze leren ons wie God is, als de God van het verbond in zijn Zegen en Zijn vloek. Deze profeten wijzen ook in 2011 de kerk in Nederland de weg terug, tot de God van onze vaderen. Niet de weg van allerlei activisme, maar die van gelovig werkzaam zijn met Gods beloften. Op hoop tegen hoop. Bij mij groeit de overtuiging dat geestelijk herstel voor zowel Israël als de kerk gepaard zal gaan met een grote verdrukking. Dat laat Gods Woord ons op meerdere plaatsen zien en horen.”
Dat wat hij in de Schriften ontdekt, probeert hij vanaf de kansel door te geven aan de gemeente. Over zijn gehoor heeft hij niet te klagen. „Er wordt met aandacht geluisterd. Ook de jongeren zijn enorm leergierig. Voor de ouderen is de omslag wel wat groot, dat kan ik begrijpen. Het is voor ons als bestuur een zoeken naar de juiste weg. Met het gebed dat de onderlinge band bewaard mag blijven.”

Volgende keer: Eensgezind in een dorpshuis.

Calvijn in Dordt
De Nederduits Hervormde Vereniging Calvijn wordt op 1 juli 1903 opgericht op initiatief van de orthodoxe ds. A.M. van der Sluis, in samenwerking met een kiesvereniging van de Hervormd Gereformeerde Staatspartij. Doelstelling is ‘de verbreiding van de kennis des Evangelies van Jezus Christus’, op grond van de gereformeerde beginselen. Om een dam op te werpen tegen de vrijzinnigheid in Dordt.
De door de vereniging georganiseerde lezingen krijgen allengs het karakter van erediensten. Zeker als ds. J. Keller, die in 1909 Van der Sluis als predikant en voorzitter van Calvijn opvolgt, de samenkomsten van Calvijn laat ting na het wegvallen van voorganger Edelman. „Die heeft een groot stempel op de vereniging gezet. Door zijn godsvreze, zijn sobere levenswandel en zijn ijver in het pastoraat was hij voor elke predikant een voorbeeld. Daardoor werd Calvijn een hechte gemeenschap.” De keerzijde was dat alles zich concentreerde rond de persoon van Edelman. „Formeel bleef hij oefenaar, maar onder ons had hij bisschoppelijk gezag. Vergelijkbaar met de positie van Paauwe. Doordat elke vorm van correctie ontbrak, kregen zijn prediking en pastoraat eenzijdigheden waarop hij niet gemakkelijk aanspreekbaar was.” Na Edelmans overlijden kwamen de gevolgen openbaar. Kerkelijk was de vereniging in een volledig isolement geraakt. Onder de leden heerste verschil van mening over de te volgen koers. „De een wilde wel predikanten uitnodigen, de ander absoluut niet. Het was een heel verdrietige periode. Meer dan de helft is vertrokken.” Degenen die trouw aan Calvijn samenvallen met de reguliere kerkdiensten van hervormd Dordrecht. Vanaf 1910 komt de vereniging samen in het kerkgebouw dat in 1866 is gebouwd door de afgescheidenen. Vier jaar later neemt Calvijn het pand over.
De opstelling van ds. Keller leidt tot een breuk tussen de vereniging en de Hervormde Gemeente te Dordrecht. Ook intern zijn er de nodige conlicten. Die worden nog heviger na het vertrek van Keller, in 1920. Tussen 1922 en 1927 heeft de vereniging weer een eigen voorganger, in de persoon van godsdienstonderwijzer W. van Leeuwen. Na zijn vertrek steekt de interne onrust opnieuw de kop op. Onder meer vanwege verschil van mening over predikanten die voorgaan, variërend van reguliere hervormde predikanten tot ‘vrije vogels’, onder wie de befaamde ds. J.P. Paauwe.
Veel leden gaan over naar de in 1930 geïnstitueerde Gereformeerde gemeente van Dordrecht.
Op 11 december 1949 krijgt Calvijn weer een eigen voorganger, door de komst van godsdienstonderwijzer G.J. Edelman. Aanvankelijk doen de leden nog belijdenis in de Nederlandse Hervormde kerk, waar ze ook gebruik maken van de sacramenten. Na de invoering van de nieuwe kerkorde in 1951 heeft men hiervoor niet meer de vrijmoedigheid. Het bestuur van de vereniging machtigt Edelman om ook de sacramenten te gaan bedienen. In het voetspoor van Koelman wijst hij het gebruik van de formulieren af. De doop bedient hij alleen aan kinderen van Avondmaalgangers.
Na zijn overlijden, in 1990, zoekt een deel van de leden elders kerkelijk onderdak. Anderen besluiten thuis te gaan lezen. In het voorjaar van 1998 wordt bestuurslid B. van den Boogaard benoemd als voorganger van Calvijn. In de doordeweekse diensten gaan gastpredikanten uit de Protestantse Kerk in Nederland en de Hersteld Hervormde Kerk voor.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen